Charakterystyka elementów środowiska przyrodniczego

Zróżnicowane warunki gruntowe na obszarze gminy rzutujące w istotny sposób na geotechniczne warunki posadowienia obiektów budowlanych. Warunki te określa się na etapie projektowania obiektów budowlanych. Wtedy też wykonywane będą szczegółowe analizy warunków gruntowych. Na etapie niniejszego opracowania można jedynie stwierdzić, iż proste warunki gruntowe występować będą głównie w środkowej i południowej części gminy w obrębie gdzie występują jednorodne grunty piaszczysto-żwirowe i gliny zwałowe a zwierciadło wody gruntowej występuje głębiej niż 2 m poniżej poziomu terenu. Podobnie korzystne warunki gruntowe występują w obrębie wyrównanych wierzchowin wzniesień w części północnej obszaru tam gdzie odsłaniają się na powierzchni piaskowce kambryjskie i dewońskie. Natomiast złożone warunki gruntowe będą występować głównie na pozostałym obszarze północnej części gminy ze względu na występujące nieciągłości oraz zmienność genetyczną i litologiczną utworów powierzchniowych. Złożone warunki gruntowe pojawiać się mogą również na całym obszarze gminy na zboczach dolin i stokach o znacznym nachyleniu oraz w dnach dolin tam gdzie płytko zalega zwierciadło wody gruntowej. Zmienne warunki gruntowe mogą występować również na wydmach piaszczystych.

Na obszarze gminy Raków występują niektóre niekorzystne zjawiska geologiczne, które decydują o powstaniu skomplikowanych warunków gruntowych. Zjawiska sufozyjne rozwijają się w utworach lessowych zalegających w rejonie miejscowości Szumsko, Bardo i Ociesęki. Zjawiska krasowe rozwijają się w skałach węglanowych (wapienie, dolomity). Intensywny rozwój zjawisk krasowych stwierdzono w rejonie na północ od Rakowa. Ponadto występują one również w miejscowościach Chańcza i Życiny. Krasowe źródła występują na zachodnim brzegu zbiornika Chańcza. Osuwanie i spełzywanie to zjawiska, które mogą wystąpić wszędzie na stokach i zboczach o znacznym nachyleniu. Najbardziej podatne są jednakże zbocza zbudowane z lessów oraz z innych utworów luźnych a także z utworów niejednorodnych z udziałem skał łupkowych i ilastych. Ponadto zagrożone osuwaniem są zbocza podcinane przez rzeki i potoki.

Z oczywistych względów najgorsze warunki gruntowe występują na współcześnie tworzących się stożkach napływowych Czarnej Staszowskiej i Łagowicy przy ujściach do zbiornika Chańcza.

W przypadku realizacji obiektów budowlanych na obszarach o skomplikowanych warunkach gruntowych konieczne będzie każdorazowe wykonanie oprócz dokumentacji geotechnicznej także dokumentacji geologiczno-inżynierskiej, w której szczegółowo określa się parametry gruntów budujących podłoże geologiczne projektowanej inwestycji z uwzględnieniem tektoniki, morfologii, stratygrafii, wpływu inwestycji na środowisko, itp. Dokumentacje tego typu stosuje się obligatoryjnie dla trzeciej kategorii geotechnicznej, a więc tam, gdzie występują skomplikowane warunki gruntowo-wodne lub/i gdy konstrukcja obiektu kwalifikuje go do tej kategorii.

Pomimo bardzo urozmaiconej budowy geologicznej na terenie gminy dotychczas stwierdzono występowanie niewielkiej ilości surowców mineralnych. Dotychczas udokumentowano trzy złoża piasków: „Dębno” (ID 1310); „Chańcza” (ID 1329) oraz „Rembów” (ID 5573). Dwa pierwsze z tych złóż zostały skreślone z bilansu zasobów. A zatem tylko złoże „Rembów” ma pewne znaczenie gospodarcze.

Ponadto w gminie znajdują się dwa perspektywiczne złoża piasków przydatnych dla budownictwa: „Raków” i „Pągowiec”.

„W Ociesękach znajduje się obszar występowania glin zwietrzelinowych wytworzonych z łupków kambryjskich. Gliny te zawierają okruchy zwięzłych łupków i piaskowców i w związku z tym jedynie niewielkie płaty tego surowca posiadają jakość odpowiednią dla produkcji ceramiki budowlanej. Mało prawdopodobne jest zatem udokumentowanie złoża surowca ilastego w ilości wystarczającej dla podjęcia eksploatacji na skalę przemysłową.

Rzeźba obszaru gminy Raków pozostaje w bezpośrednim związku z budową geologiczną. Na terytorium gminy Raków można wyróżnić dwie części wyraźnie różniące się pod względem geomorfologicznym.

Północna część gminy położona w Górach Świętokrzyskich jest wyraźnie wyższa i posiada urozmaiconą rzeźbę terenu. W rzeźbie tej części gminy dominują wydłużone pasma o lekko falistej linii grzbietowej nawiązujące swym przebiegiem do wychodni odpornych piaskowców kambryjskich, porozdzielane szerokimi dolinami. Stoki wzniesień porozcinane są wąskimi dolinami o charakterze parowów, wąwozów lub wciosów. Charakterystyczne formy erozji wąwozowej wykształciły się w utworach lessowych okolic Barda, Szumska i Ociesęk.

Południowa niższa część terytorium gminy jest oddzielona od części północnej wyraźną krawędzią morfologiczną o przebiegu mniej więcej z północnego zachodu na południowy wschód w rejonie Szumska, Woli Wąkopnej i Ociesęk. Powierzchnia ziemi jest tu wyrównana, urozmaicona wciętymi dolinami rzek Czarnej i jej dopływów a także piaszczystymi pagórami wydm.

Z występowaniem trzeciorzędowych wapieni związany jest rozwój zjawisk krasowych w rejonie na północ od Rakowa. Jest to kras reprodukowany w zalegających na wapieniach osadach plejstoceńskich. Formami pochodzenia krasowego są werteby. Na powierzchni są one widoczne jako niewielkie zabagnione zagłębienia w miejscach gdzie znajdują się leje krasowe wypełnione gliną i piaskiem pochodzenia lodowcowego.

Rozpiętość wysokości bezwzględnych na terenie gminy wynosi ponad 200 m. Najwyższym wzniesieniem jest góra Zamczysko wznosząca się nad Nową Hutą na wysokość 420,8 m n.p.m. Natomiast najniżej położone są brzegi zbiornika Chańcza znajdujące się na wysokości około 217 m n.p.m.

Bogaty gatunkowo jest również świat zwierząt gminy Raków. Informacje na temat składu gatunkowego fauny nie pokrywają się ściśle z granicami gminy. Najlepiej rozpoznany jest świat zwierząt występujących na terenie obszaru Natura 2000 „Lasy Cisowsko-Orłowińskie”. Według Standardowego Formularza Danych obszaru występuje tu 29 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG a ponadto 11 gatunków regularnie występujących ptaków migrujących niewymienionych w wyżej wymienionym załączniku. Spośród ssaków występują tu gatunki zwierzyny grubej jak dzik, jeleń, sarna, a spośród zwierzyny drobnej 3 gatunki wymienione w załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: bóbr europejski, wydra europejska i nietoperz nocek duży. Ponadto występuje tu 5 innych gatunków nietoperzy: mroczek późny, nocek rudy, borowiaczek, borowiec wielki i gacek brunatny. Inne ważne gatunki ssaków występujące w tym obszarze to borsuk, popielica i orzesznica. Spośród gadów odnotowano występowanie padalca, jaszczurki zwinki, jaszczurki żyworodnej, zaskrońca zwyczajnego i żmii zygzakowatej. Dwa spośród występujących tu gatunków płazów są wymienione w załączniku II wyżej wymienionej Dyrektywy Rady. Są to traszka grzebieniasta i kumak nizinny. Występują tu jeszcze inne gatunki płazów: traszka zwyczajna, traszka górska, ropucha szara i rzekotka drzewna.

Świat ryb został sztucznie wzbogacony w wyniku budowy zbiornika „Chańcza”. Na terenie gminy występują między innymi miętus, lipień, płoć, leszcz, krąp, jazgarz, okoń, szczupak. W obszarze natura 2000 „Lasy Cisowsko-Orłowińskie” stwierdzono występowanie 2 gatunków minoga: minóg strumieniowy i minóg ukraiński.

Spośród bezkręgowców 7 gatunków z załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG występuje w „Lasach Cisowsko-Orłowińskich”. Są to: małż – skójka gruboskorupowa; ważki – trzepla zielona i zalotka większa oraz motyle – modraszek telejus, czerwończyk nieparek, czerwończyk fioletek i przeplotka aurinia.

Wody podziemne na terenie gminy Raków występują w utworach czwartorzędowych i trzeciorzędowego. Czwartorzędowy poziom występuje na znacznych obszarach gminy. Wodonoścem są piaski, żwiry i pospółki. Wody te mają mniejsze znaczenie użytkowe ze względu na znaczną możliwość zanieczyszczenia. Podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę w gminie są wody występujące w wapieniach trzeciorzędowych (w południowej części gminy). Północny fragment gminy pozbawiony jest wód podziemnych o znaczeniu użytkowym. Zaopatrzenie ludności w wodę odbywa się poprzez wodociągi grupowe bazujące na ujęciach wody zlokalizowanych w miejscowościach Raków Pągowiec i Ociesęki.

Wody podziemne na terenie gminy są podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę pitną gminnych systemów zaopatrzenia w wodę. Na terenie gminy funkcjonują dwa systemy wodociągowe.

Wodociąg grupowy „Ociesęki” korzysta z ujęcia „Grodno” położonego w Ociesękach. Ujęcie składa się z dwóch studni wierconych o wydajnościach eksploatacyjnych 36 m3/h i 19 m3/h. Dla tego ujęcia wojewoda kielecki decyzją OS.I. – 6210/233/94 z dnia 16.01.1995 roku ustanowił strefy ochrony sanitarnej. Bezpośrednie strefy ochrony sanitarnej dla poszczególnych studni obejmują:

• dla studni nr 1 obszar wokół studni w kształcie kwadratu o boku 20,0 m;
• dla studni nr 2 obszar wokół studni w kształcie prostokąta o wymiarach 18,5 x 18,0 m.

W obrębie strefy ochrony pośredniej wyznaczono wewnętrzne tereny ochrony pośredniej, oddzielne dla każdej studni, przylegające do stref ochrony bezpośredniej a także zewnętrzny teren ochrony pośredniej wspólny dla obu studni.

Wewnętrzne tereny ochrony pośredniej to:

• dla studni nr 1 obszar o promieniu 33 m wokół studni;
• dla studni nr 2 obszar o promieniu 25 m wokół studni.

Wspólny zewnętrzny teren ochrony pośredniej to koło o promieniu 582 m wokół obu studni, zaznaczone na załączonej mapie.

Bezpośrednie strefy ochrony są ogrodzone a na ich terenie wyklucza się jakiekolwiek użytkowanie terenu na cele inne niż ściśle związane z pracą ujęcia.

Na całym obszarze strefy ochrony pośredniej (tak w terenie wewnętrznym jak i zewnętrznym) obowiązują następujące zakazy:

• lokalizacji nowych ujęć;
• wprowadzania ścieków do wód powierzchniowych i do ziemi;
• rolniczego wykorzystywania ścieków (w tym gnojowicy);
• stosowania nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin;
• lokalizowania wysypisk i wylewisk komunalnych i przemysłowych;
• lokalizowania cmentarzy i grzebania zwierząt;
• wznoszenia urządzeń i wykonywania robót lub czynności, które mogą zmniejszyć przydatność wody lub wydajność ujęcia.

Na wewnętrznych terenach ochrony pośredniej oprócz powyższych obowiązują dodatkowo następujące zakazy:

• urządzania parkingów i obozowisk;
• lokalizowania zakładów przemysłowych i ferm chowu zwierząt;
• zakładania pastwisk;
• zakładania gospodarstw ogrodniczych i sadowniczych;
• lokalizowania magazynów produktów ropopochodnych i innych substancji chemicznych oraz rurociągów do ich transportu.

Wodociąg grupowy „Raków” korzysta z ujęcia „Pągowiec” zlokalizowanego w Pągowcu. Ujecie składa się z dwóch studni wierconych. Udokumentowane zasoby eksploatacyjne studni nr 1 wynoszą 93 m³/h a zasoby studni nr 2 wynoszą 70 m³/h. Ujęcie posiada strefę ochrony bezpośredniej ustanowioną decyzją wojewody kieleckiego ROS.IX – 6210/222/98 z dnia 16.11.1998 roku. W strefie tej obowiązują następujące zakazy:

• budownictwa nie związanego ściśle z pracą wodociągu;
• zajmowania terenu na inne cele poza ujmowaniem wody i pracą urządzeń z tym związanych;
• przebywania osób nie zatrudnionych przy urządzeniach służących do poboru wody;
• wprowadzania i pobytu zwierząt;
• wjazdu pojazdów za wyjątkiem niezbędnych przy usuwaniu awarii i wykonywaniu remontów.

Dla ujęcia „Pągowiec” dotychczas nie ustanowiono strefy ochrony pośredniej.

Główne zagrożenie dla jakości wód podziemnych na terenie gminy wynika z dysproporcji pomiędzy długością sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. W latach 2004 – 2007 na terenie gminy oddano do użytku 27,96 km sieci wodociągowej. Z wodociągu korzystają miejscowości Chańcza, Szumsko, Rembów (szkoła). Wodociąg bazuje na ujęciu wodnym w Pągowcu. Koszt inwestycji wyniósł około 2 000 tys. zł. Jednocześnie w tym samym czasie wykonano 20,24 km sieci kanalizacji sanitarnej. Prace związane z poprawą gospodarki ściekami prowadzone były etapowo:

• etap 1 - budowa oczyszczalni ścieków i kanalizacji w Chańczy – 2004 rok;
• etap 2 - budowa kanalizacji w Życinach – 2005 rok;
• etap 3- budowa kanalizacji w Dębnie – 2006 rok.

Miejscowości Życiny i Dębno podłączone zostały do oczyszczalni ścieków w Rakowie. Łączny koszt wybudowania oczyszczalni i sieci kanalizacji sanitarnej wyniósł 3 155 tys. zł.

Mimo znacznych nakładów stan gospodarki wodno-ściekowej jest w dalszym ciągu niezadawalający. Poprawa w tym zakresie jest szczególnie istotna na terenie gminy Raków, ponieważ na przeważającej części Gminy występują płytko zalegające wody czwartorzędowe, często zanieczyszczone, natomiast północny fragment gminy pozbawiony jest wód podziemnych o znaczeniu użytkowym.

Gmina Raków znajduje się poza zasięgiem Głównych Zbiorników Wód Podziemnych.

Prawie cały obszar gminy Raków znajduje się w zlewni Czarnej Staszowskiej, która jest lewym dopływem Wisły. Jedynie wschodni kraniec miejscowości Rakówka znajduje się w zlewni Kacanki a zachodni kraniec miejscowości Papiernia znajduje się w zlewni Nidy. Główną rzeką gminy jest Czarna Staszowska.

Przy najwyższym zanotowanym w powyższym okresie stanie wody rzędna zwierciadła wody w profilu Raków wynosiła 221,91 m n.p.m.

Ponadto na terenie gminy znajduje się posterunek wodowskazowy Mocha w miejscowości Rakówka na rzece Łagowica, która uchodzi do zbiornika Chańcza w Rakowie. Dla tego posterunku dostępne są jedynie dane o stanach wody w okresie 1964-90. Najwyższy zanotowany w tym okresie stan wody to 410 cm co oznacza rzędną zwierciadła wody 220,69 m n.p.m. Najniższy stan wyniósł 170 cm (rzędna 217,29 m n.p.m.).

Na rzece Czarna Staszowska wybudowano w latach 1974-84 i przekazano do użytku w roku 1986 sztuczny zbiornik wodny „Chańcza”. Oprócz zapory, która znajduje się na terenie gminy Szydłów prawie cały zbiornik znajduje się w gminie Raków. Jego powierzchnia przy maksymalnym poziomie piętrzenia wynosi 455 ha. Pojemność całkowita zbiornika wynosi 23,8 mln m3 a pojemność powodziowa 9,6 mln m3. Pierwotnie celem budowy zbiornika była potrzeba regulacji przepływów Czarnej poniżej zapory i możliwość rozcieńczania zanieczyszczonych wód pochodzących z kopalni siarki „Grzybów”. Obecnie głównym zadaniem zbiornika „Chańcza” jest wyrównanie przepływów w korycie Czarnej Staszowskiej dla zapewnienia przepływu nienaruszalnego w korycie rzeki, zabezpieczenie potrzeb wodnych użytkowników poniżej zbiornika oraz ochrona przed powodzią doliny rzeki poniżej zapory. Ponadto zbiornik wykorzystywany jest do celów rekreacji i wypoczynku.

Jakość wód rzek Czarnej Staszowskiej i Łagowicy jest przedmiotem monitoringu. W roku 2002 wody Czarnej Staszowskiej zakwalifikowano do III klasy czystości według klasyfikacji ogólnej. O klasie zadecydowały zawartość zawiesiny, azotynów i miano Coli. Wody Łagowicy również zakwalifikowano do III klasy z tym, że o takiej kwalifikacji zadecydowały zawartość azotynów i miano Coli. Na jakość wód oddziałują przede wszystkim ścieki komunalne z nieskanalizowanych terenów osadniczych. Do Łagowicy odprowadzane są po oczyszczeniu ścieki z oczyszczalni w Łagowie i Rakowie.

Przedmiotem monitoringu jest również jakość wód w zbiorniku ”Chańcza”. W roku 2002 wody zbiornika zakwalifikowano do III klasy czystości, o czym zadecydowały zawartość azotynów i miano Coli. Natomiast wody zalewu badane na jazie sklasyfikowane zostały w klasie IV (niezadawalającej jakości). Rok wcześniej woda w zbiorniku spełniała wymogi II klasy czystości. Na jakość wody w zbiorniku oddziałuje nie tylko jakość wód w rzekach zasilających zbiornik tj. Czarnej Staszowskiej i Łagowicy, ale również dopływ substancji zanieczyszczających z obrzeży zbiornika poprzez spływ powierzchniowy lub podziemny. Niekorzystnym jest tu spontaniczny rozwój zabudowy letniskowej nie wyposażonej w odpowiednie urządzenia odprowadzania i oczyszczania ścieków.

Inwestycją, która powinna przynieść wymierne korzyści jest budowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w miejscowości Chańcza oraz kanalizacja miejscowości Życiny. Objęcie kanalizacją dalszych miejscowości gminy Raków należy spodziewać się w późniejszym okresie.

W rejonach o rozproszonej zabudowie, dobrym rozwiązaniem problemu oczyszczania ścieków mogą być oczyszczalnie przydomowe, które są bardziej korzystne w przypadku gospodarstw położonych w znacznej odległości od głównej sieci kanalizacyjnej.

 

Nieregularność przepływów głównych rzek gminy sprawia, że obszary położone w dnach dolin rzecznych są zagrożone zalaniem w czasie powodzi. Rzeka Czarna Staszowska jest obwałowana jedynie na bardzo krótkim odcinku w Rakowie. Rzeka Łagowica nie jest obwałowana. Zgodnie z art. 88f, ust.1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo Wodne (z późniejszymi zmianami) Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej sporządza mapy zagrożenia powodziowego, na których zgodnie z art. 88d, ust. 2 wymienionej wyżej ustawy przedstawia się obszary szczególnego zagrożenia powodzią. Dotychczas nie wykonano takich map dla gminy Raków. W związku z tym dla potrzeb niniejszym opracowaniu przyjęto granice terenów zalewowych na podstawie rozporządzenia wojewody kieleckiego z dnia 21 grudnia 1992 roku w sprawie określenia nieobwałowanych obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi uszczegółowione na podstawie analizy ukształtowania powierzchni terenu w dolinach rzecznych z uwzględnieniem zakoli, przewężeń, mostów i przepustów oraz innych przeszkód, jakie napotyka płynąca woda.

W zasięgu bezpośredniego zagrożenia powodziowego znajdują się stosunkowo nieliczne zabudowania mieszkalne. Najwięcej w Pułaczowie w zakolach Łagowicy oraz w centrum Barda wskutek utrudnionego odpływu a ponadto dwa gospodarstwa w Jamnie, po jednym gospodarstwie w Smykowie i w Korzennie. Poza tym w terenach zalewowych znajdują się głównie łąki, zadrzewienia i lasy a także pewna ilość stawów rybnych.

Gmina Raków znajduje się w częstochowsko-kieleckiej dzielnicy klimatycznej.

 

Położenie Gminy na pograniczu dwóch makroregionów znajduje odzwierciedlanie w zróżnicowaniu warunków klimatycznych. W północnej części, leżącej w Górach Świętokrzyskich, opady atmosferyczne są wyższe. Średnie temperatury tego regionu są niższe, występuje również słabsze nasłonecznienie. Przeważają słabe wiatry zachodnie i północno-zachodnie.

Średnia liczba dni z pokrywą śnieżną w roku wynosi około 100. Przymrozki wiosenne występują do maja, niekiedy czerwca, a jesienne rozpoczynają się we wrześniu. Okres wegetacyjny (średnia temperatura dobowa powyżej 5°C) trwa około 210 dni. Południowa część gminy, leżąca w obrębie Pogórza Szydłowieckiego, pozostaje w klimacie cieplejszym. Wynika to przede wszystkim z niższych wysokości nad poziomem morza i mniejszego zróżnicowania morfologii terenu.

Urozmaicona rzeźba terenu części północnej powoduje również zróżnicowanie kierunku i prędkości wiatru.

W południowej części gminy na klimat lokalny oddziałuje zbiornik wodny Chańcza. Wpływ zbiornika przejawia się głównie zmniejszeniem kontrastów termicznych w otoczeniu zbiornika zarówno w skali dobowej jak i rocznej. Duża pojemność cieplna mas wody zgromadzonych w zbiorniku sprawia, iż w nocy zbiornik łagodzi spadki temperatury natomiast w ciągu dnia działa ochładzająco. Podobnie w przekroju rocznym zbiornik działa ochładzająco wiosną i latem natomiast jesienią w otoczeniu zbiornika zaznacza się lokalny wzrost temperatury. Różnice w szybkości nagrzewania i ochładzania powierzchni wodnej i lądu oraz brak przeszkód terenowych na tafli zbiornika powodują wzrost średniej rocznej prędkości wiatru na brzegach zbiornika.

Duże kompleksy leśne występujące na terenie gminy również mają nieco inny klimat niż tereny rolne czy tereny osiedli. Wpływ lasu na klimat lokalny również polega na łagodzeniu dobowych kontrastów termicznych a ponadto las powoduje spadek prędkości wiatru w przypowierzchniowej warstwie powietrza oraz dłuższe zaleganie pokrywy śnieżnej na wiosnę.

Różnice klimatu lokalnego występujące na terenie gminy są niewielkie i w związku z tym nie stanowią istotnego uwarunkowania determinującego możliwości zagospodarowania przestrzennego terenów gminy.

 

Jakość pokrywy glebowej ma istotne znaczenie w procesie produkcji rolnej, co jest szczególnie ważne w przypadku gmin wiejskich, posiadających znaczne zasoby gruntów rolnych oraz ludności utrzymującej się z jej plonów.

 

Gmina Raków charakteryzuje się wysokim udziałem powierzchni użytków rolnych, których obszar 8339 ha stanowi około 44 % powierzchni gminy.  W strukturze użytków rolnych grunty orne stanowią zdecydowaną większość (około 80 %), łąki i pastwiska to około 19 %, natomiast powierzchnia sadów to obszar poniżej 1 % wszystkich użytków rolnych.

 

Gleby na terenie gminy są generalnie słabo urodzajne. Obszary występowania gleb dobrych i bardzo dobrych znajdują się w północnej i północno - wschodniej oraz częściowo północno - zachodniej części gminy (miejscowości Bardo, Koziel, Ociesęki, Radostów, Szumsko, Kolonia Szumsko, Zalesie). Są to gleby brunatne właściwe oraz bielice właściwe i pseudobielice. Zostały one sklasyfikowane w przedziale II – IIIb klas bonitacyjnych.

 

Na obszarach występowania lessów ulegających silnej erozji, oraz piasków, piasków gliniastych i glin, czyli w południowej części gminy, występują gleby klas IVa i IVb (miejscowości Chańcza, Głuchów). Gleby słabe i bardzo słabe występują na znacznym obszarze gminy, w pasie północno – zachodniej, środkowej i południowo - wschodniej części gminy.

 

Są to gleby lekkie, suche i jałowe, wytworzone z piasków i piasków gliniastych, zaliczane do klas V i VI (miejscowości Drogowle, Dębno, Głuchów Lasy, Mędrów, Nowa Huta, Pągowiec, Pułaczów, Raków, Rakówka, Smyków, Wola Wąkopna).

Obszar gminy Raków charakteryzuje się wyjątkową różnorodnością gatunkową roślin. Fakt ten wynika ze znacznego udziału lasów – 44,8 % powierzchni gminy i znacznego zróżnicowania warunków siedliskowych a także niskiej gęstości zaludnienia 31 os/km2.

Rozmieszczenie lasów na terenie gminy jest nierównomierne. Największe kompleksy lasów znajdują się na północny zachód od Rakowa pomiędzy miejscowościami Dębno, Mędrów i Ociesęki oraz w południowo wschodniej części gminy pomiędzy miejscowościami Chańcza i Rakówka. Zbliżonej wielkości, choć mniej zwarty kompleks znajduje się w miejscowości Papiernia. Nieco mniejsze kompleksy znajdują się pomiędzy miejscowościami Głuchów Lasy a Życiny oraz pomiędzy Szumskiem a rzeką Łagowicą a także na południe od Barda. Na północnych krańcach gminy lasów jest zdecydowanie mniej ze względu na występujące tu urodzajne gleby. Lasy porastają tam jedynie strome stoki wniesień Gór Świętokrzyskich oraz zbocza dolin potoków. Dlatego też mimo zróżnicowanych warunków fizjograficznych powierzchniowo dominują nizinne siedliska leśne. Siedliska borowe z dominującym borem świeżym zajmują 44 % powierzchni zalesionej, siedliska lasu mieszanego świeżego 13,8 %. Natomiast las mieszany wyżynny zajmuje tylko 4,7 %, a bór mieszany wyżynny zaledwie 1,6 %.

Stopień rozpoznania szaty roślinnej gminy jest zróżnicowany. Najlepiej rozpoznana jest ona w obszarach podlegających ochronie tj. w Cisowsko-Orłowińskim Parku Krajobrazowym i obszarze Natura 2000 „Lasy Cisowsko-Orłowińskie”, które w znacznej części się pokrywają. Granice tych obszarów nie pokrywają się z granicami administracyjnymi gminy. Niemniej jednak ze względu na znaczny udział terenu gminy w powierzchni tych obszarów chronionych, informacje dotyczące roślinności obszarów chronionych w znacznej mierze dotyczą również gminy Raków. Drzewostan lasów Cisowsko-Orłowińskiego Parku Krajobrazowego budują głównie sosna i jodła, takie gatunki jak olsza, dąb, buk, brzoza maja kilkuprocentowy udział. Z kolei osika, wiąz, grab, jesion, i klon stanowią jedynie domieszkę. Oprócz zbiorowisk leśnych na terenie parku występują zespoły roślinności torfowiskowej i turzycowiska. Zarówno na terenie parku jak i w obszarze Natura 2000 stwierdzono występowanie około 700 gatunków roślin naczyniowych, z czego ponad 50 to gatunki podlegające ochronie prawnej (ścisłej lub częściowej). Na terenie parku krajobrazowego stwierdzono występowanie 5 gatunków wpisanych do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin. Są to wiśnia karłowata, wątlik błotny, sasanka wiosenna, wierzba borówkolistna i storczyk błotny.

Według standardowego formularza danych obszaru Natura 2000 „Lasy Cisowsko-Orłowińskie” w granicach obszaru występują następujące typy siedlisk wymienione w załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
•    2330 - Wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi;
•    3270 - Zalewane muliste brzegi rzek;
•    5130 - Zarośla jałowca pospolitego na wrzosowiskach lub murawach nawapiennych;
•    6230 - Górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardion - płaty bogate florystycznie);
•    6410 - Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion);
•    7110 - Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe);
•    7140 - Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea);
•    9110 - Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion);
•    9130 - Żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion);
•    9170 - Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum);
•    9190 - Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum);
•    91D0 - Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-Pinetum, Pino;
•    91E0 - Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion;
•    91P0 - Wyżynny jodłowy bór mieszany (Abietetum polonicum);
•    91T0 - Sosnowy bór chrobotkowy (Cladonio-Pinetum i chrobotkowa postać Peucedano-Pinetum.