Dzisiaj Raków obchodzi swoje 450. urodziny! Dokładnie 27 marca 1567 r. Jan Sienieński – kasztelan żarnowski wydał akt lokacyjny, na podstawie którego na surowym korzeniu założył miasto Raków. Oto jego treść.
W Imię Pańskie. Amen
Ja Jan Sieniński z Sienna, kasztelan żarnowski za przyzwoleniem i przywilejem JKMci założyłem Miasto rzeczone Raków, którego miasta przerzeczonego mieszczanie i potomkowie ich, aby niekiedy przez niej potomki moje nadzwyczaj miast wolnych a osobliwie królewskich zwyczajem nie byli wolności ich, które im, i potomkom ich wiecznie chowane bydź mają, potym prawa i powinności, które mnie i potomkom moim za nie więcej nadto o wyjściu, i dzierżeniu dat wolności których maja dwadzieścia zachować, i oddawać będą powinni na piśmie pewnym, a mocnemu utwierdzeniem podałam, i na wieczne czasy zostawuję – odnajmuję wszystkim wobec, a osobliwie tym, którzy i mieć będą do tego, iż żadnemu z przerzeczonych Rakowian wierze, w której są różni od siebie panować nie chcę(jako jest Rzecz pospolita), ani żadnemi onych potomków i poddanych, także ani sprawcom swoim panować pozwalam, ale owszem każdego z nich, aż się Pan zmiłuje, i wieczność Wiary przywiedzie, przy wierze jego przez się i potomki swoje w pokoju zaniechać obiecuję, wyjąwszy by których z nich pod pokrywką nabożeństwa złości i zuchwalstwa płodził, takiego każdego karać zostawuje, aby Zwierzchność Urzędu przez takowego zelżona nie była.
Od robót i brzemień wszelakich, którekolwiek jedno ludzie na wsiach, i u mieściech na takowe postanowienie mieszkający paniom swoim robić powinni przyrzeczone Rakowiany, i potomki ich przez się, i potomki swoje, na wieczne czasy wyjmuję i wolne czynię, borów i lasów swoich okolicznych (oprócz rodzajnych), które wolne są w dzierżawy, w swoich okolicznych dozwalam im wolnie używać na wszelką potrzebę zawdy. Pasz po groncie moim okolicznym bydłu ich wszelakiemu, i potym potomkom ich pozwalam, i dopuszczam, ku Szumsku, ku Lipinom, ku Chańczy, Ku Potokowi, ku Drogowlom, i za Łagowicą po ko jedne granice dóbr moich tak wzdłuż, jako i wszerz się ściągają, a oni się zgadzać mają z temi namienionymi ut suptra dzierżawami, żeby sobie i mnie szkód temi wygoniski nie czynili w zbożu, i w łąkach, w majętnościach ich wszelkich, tak ruchomych jako i nieruchomych, w domiech, w rolach, w łąkach i ogrodach, i co by jedno swego przy mieście Rakowie mieli mieszczanie i potomkowie ich, na wieczne czasy, a to wedle (…) do tego innych miast pospolicie leżących, tak im, i potomkom ich wolno zawsze będzie, dobra swoje, i potomków moich obrócić i przeprowadzać się do puszczam i pozwalam, rzek wszelakich okolicznych onym i potomkom ich wiecznie i swobodnie podatku używać zawdy dozwalam.
Od podwód wszelakich koniom i wozom, tak mnie samemu, jako potomkom moim czynię wolnemi na czasy wieczne. Ogrody w tym miejscu im i ich potomkom na wieczne dziedzictwo dawam ku Szumsku, aż do granic Szumskich, ku Lipinom między nami a miasta ku Podgrodziu pod mostek, ten podgrodzki mostek idzie za Łagowicą rzeką ku Chańczy, tak wzdłuż jako i wszerz aż do granic Szumskich, które pole tymże mieszczanom, wolnie puszczam im i potomkom ich wieczyście, a obcemu nikomu znieść nigdy i tej nie odejmować ani potomkom moim żadnym ogólnie o ulicznych jeżeli tak wiele przybędzie towaru, oprócz tego właścicielom naszym przedać (…), a żaden dom rynkowy nie ma bydź bez półłankowy roli, łąki i ogrodu. Tamże rozumieć się ma wzdłuż i wszerz hoc loco illegribile. Daję wiecznie wszystkim Rakowianie (…), tegoż przerzeczonego ogroda aż do brzegu prosto. Na prawowania i poprawiania przejazdów (…). Oznaczonym ma bydź zawdy przez nie opatrywana, ani broniona, przez którego z nich też także im potrzebny przejazd pokazał, dopuszczam wszelakich cechów i bractw (…) nie mając grontu mnie i potomkom moim nadanego.
Oprócz tego płacić powinni na każdy kwartał podatek to jest od folwarku grosz jeden, od półłanku roli groszy sześć od każdego ogrodu jeden grosz, od rzeźników jeden grosz, od piekarki jeden grosz (…), kiedy się pobudują w porządku od tego młyny, browar, słodownia, kuźnia, ratusz, dalej i inne pożytki, które są pospolitą (…). Obracać ku swoim pożytkom oprócz gdyby w towarzech przez odbyte będzie im wolno sąsiedzkim otwarzać, a gdyby gościnnem na zboże wodne kazano wypuścić, albo z grobli woda miała uchodzić za oznaczeniem młynarza wszyscy bronić i ratować będą powinni (…). Do czego gnój brać z folwarku mego mogą i ta pomocą dziura zatamowana ma bydź i one miejsca niebezpieczne opatrzyć, a gdzie by nie opatrzyli jednego dnia, tedy innych dni opatrzyć mają (…).
Dla pewniejszej tedy stałej wiadomości wszyscy tego pieczęć moją niżej zamieszczam, i ręką się swą na to podpisuje i przywilej ten mój do akt miejskich wciągnąć pozwalam, jeżeli by przypadkiem jakiem straconym był hoc loco illegribile. Jan Komoraki, Cyprian Rusiecki i wielu innych poczciwych wiary godnych.
Dan 27 dnia marca od narodzenia Jezusowego 1567 roku.
Dariusz Jóźwik